قیمت نفت خارج از اوپک تعیین می شود

پس از کاهش چشمگیر قیمت نفت در بازارهای جهانی که در پی سیاست‌های اعمال‌شده از سوی عربستان صورت گرفت، قیمت این کالای استراتژیک به ارقامی نازل رسید؛ موضوعی که باعث شد تصمیم‌گیران امر با کاهش عرضه در بازار نفت موافقت کنند تا از این طریق بتوانند قیمت جهانی نفت خام را افزایش دهند. چیزی که به نظر می‌رسد تا حدود زیادی موفقیت‌آمیز نیز بوده است.
به گزارش روزنامه نیوز  با فرارسیدن «اجلاس ۱۷۳» همگان منتظر این مساله بودند که آیا در این دوره از اجلاس، اعضای کشورهای صادر‌کننده مانند یک سال گذشته با کاهش عرضه نفت در بازارهای جهانی موافقت خواهند کرد یا خیر؟ این دوره از اجلاس اوپک اگرچه اجلاسی آرام بود، اما حواشی داغی برای ایران داشت. وزیر نفت ایران قرارداد صادرات گاز به عمان را به امضا رساند و در عین حال با وزیر عراقی نیز بر سر سوآپ نفت خام به تفاهم رسید. وزیر نفت ایران با مدیرعامل شرکت OMV اتریش در اتاق خود به مذاکره نشست؛ مذاکراتی که البته پس از این دیدار مدیرعامل شرکت اتریشی ترجیح داد از جزئیات ملاقاتش با وزیر نفت ایران چیزی نگوید. زنگنه سپس با مدیرعامل لوک اویل روسیه نیز صبحانه کاری خورد و سریعا به تهران بازگشت.
بیژن زنگنه به‌عنوان وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران اگرچه در این دوره نسبت به دوره‌های پیشین دیدارهای کمتری با شرکت‌های حاضر در این مجمع داشت و حتی درباره همین اندک دیدارهایش نیز خبری به خبرنگاران نداد، اما به نظر می‌رسد وزیر نفت ایران در این دوره نسبت به گذشته محتاط‌تر عمل کرده است. به هر حال بعد از ساعت‌ها مذاکره پشت درهای بسته، اوپک به تمدید
۹ ماهه قرارداد کاهش تولید نفت خام خود رأی داد و اعلام کرد: «این سازمان از ماه مارس ۲۰۱۸ تا پایان سال ۲۰۱۸ به تعهد کاهش ۱.۲ میلیون بشکه‌ای نفت خام خود در هر روز متعهد خواهد ماند.» پس از اتمام این نشست، کارشناسان امر نظرات متفاوتی را درخصوص اجلاس ۱۷۳ اوپک داشتند، به همین منظور با محسن قمصری، مدیر سابق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت گفت‌وگویی انجام داده که متن کامل آن در ذیل می‌آید.
در نشست چندی پیش کشورهای صادرکننده نفت، جمع زیادی از وزرای اوپکی و غیراوپکی بر پیش‌بینی تمدید توافق صحه گذاشتند و به‌این‌ترتیب قرار شد توافق کاهش تولید تا پایان سال ٢٠١٨ تمدید شود. به نظرتان این تمدید چه تاثیری در قیمت نفت و بازار خواهد داشت؟
طبیعتا این تمدید بی‌تاثیر نیست. به هر حال بحث عرضه به‌عنوان یکی از عوامل تعیین‌کننده قیمت نقش اساسی در بازار دارد، لذا اگر این کشورها واقعا بتوانند عرضه را کنترل کنند، این امر می‌تواند حامل تثبیت قیمت یا احتمال افزایش قیمت نفت باشد. زمانی که خود اوپک به تنهایی به‌عنوان یک کارتل بزرگ نفتی تعیین‌کننده بود و تصمیمات کنترل عرضه را برعهده داشت، نمی‌شد صد درصد گفت این توافقات توسط کشورهای دارنده نفت غیر اوپکی اجرا می‌شود، اما حالا که کشورهای خارج از اوپک هم به این توافقات اضافه شده‌اند، شرایط بهتر است. اگرچه این کشورها تعهدی نسبت به اوپک ندارند که حتما باید مطیع یا پیرو این تصمیم باشند، منتهای مراتب بحث این است که فکر می‌کنند در شرایط روز بازار نفت خام و بازار انرژی دیگر آن بازار سنتی به شکل سابق نیست که فقط عرضه و تقاضا تعیین‌کننده قیمت باشد، هرچند عرضه و تقاضا از عوامل بسیار مهم تعیین قیمت هستند و قطعا نقش زیادی دارند، اما این روزها یک عامل سوم در بازار اعمال قدرت و اعمال نقش می‌کند که این عامل سعی بر مدیریت قیمت‌ها دارد. این عامل قطعا از عامل عرضه و تقاضا به نفع اهداف خود استفاده می‌کند، لذا ما می‌بینیم که با تغییرات تقاضا و تغییرات عرضه بحث قیمت مانند گذشته چندان دستخوش این تغییرات قرار نگرفته و خیلی حساسیت زیادی مثل سابق نشان نمی‌دهد. این عدم حساسیت نتیجه عملکرد عامل سوم در بازار است که باید حواس‌مان به آن باشد.
نکته جالب توجه در این دوره از اجلاس، کاهش دیدارهای حاشیه‌ای سایر شرکت‌کننده‌ها با هیات ایرانی نسبت به سال گذشته بود. برخی منابع آگاه می‌گویند به نظر می‌رسد سایه تنش‌ها و دشمنی‌های ترامپ و هم‌پیمانانش علیه ایران توانسته بر دیدارها و مذاکرات نفتی اثر بگذارد و ترس از سرمایه‌گذاری در کشور را تقویت کند. به نظرتان این موضوع چقدر صحت دارد و چه تبعاتی برای صنعت نفت ایران خواهد داشت؟
البته در این میان عده‌ای هم معتقدند که ترامپ اثر چندانی روی افزایش ریسک و محاسبات سرمایه‌گذاران در ایران ندارد، زیرا شرکت‌ها همچنان ریسک بالایی برای سرمایه‌گذاری در ایران عنوان می‌کنند و علت اصلی آن را هم ملاحظات مالی می‌دانند که گریبانگیر شرکت‌هایی است که می‌خواهند با ایران کار کنند.
بالاخره ما نمی‌توانیم منکر نقش عوامل سیاسی در بازار نفت شویم. قطعا در بازار نفت عوامل سیاسی موثر هستند و در عوامل سیاسی آمریکا به‌عنوان یک قدرت قائل در بازار موثر است و این کاهش ملاقات‌ها هم می‌تواند نتیجه اثرات سیاسی باشد که بر کشور ما حاکم است و شرکت‌های بزرگ نفتی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بانک‌ها و… به دلیل منافعی که در آن منطقه دارند، قطعا نگران منافع خود هستند. قاعدتا باید بپذیریم که بیشتر پیرو سیاست‌های آن طرفی باشند که مبادلات یا منافع بیشتری در آن طرف دارند. متاسفانه این چیزی است که وجود دارد و باید با واقعیت‌ها برخورد واقعی و منطقی کنیم.
جو این جلسه زیر سایه تعداد زیاد دعوت‌شدگان بود. اعضای غیراوپکی‌‌ها بسیار بالا بودند؛ به نظر می‌رسد دعوت از این تعداد کشور نشانه‌ای از تلاش برای قدرت‌نمایی و نمایش توان تولید کشورها برای کنترل بازار داشت. تعدد کشورها در این جلسات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به نظرتان نکات مثبت و منفی آن چیست؟
مدیران اوپکی متوجه این هستند که بالاخره شرکت‌های خارج از اوپک به دنبال منافع خودشان هستند و طبیعی است که خیلی نمی‌توانند پیرو تصمیمات اوپک باشند. دعوت از آنها به نوعی جلب رضایت آنها است، یعنی اوپکی‌ها به دنبال این هستند که بتوانند به نوعی تصمیمات کارتل خود را خارج از اوپک هم عملیاتی کنند. از این لحاظ به نظر می‌آید تصمیم مدیریت سیستم اوپک برای این دعوت می‌تواند منطقی باشد، لذا اگر بخواهند تصمیمات اوپک در خارج از اوپک نیز به نوعی عملیاتی شود، قاعده‌اش این است که این شرکت‌ها را به نوعی در تصمیمات خودشان دخیل کنند. حداقلش این است که شرکت‌های غیراوپکی بدانند در جلسات برگزارشده سهیم هستند و در تصمیم‌گیری‌های صورت‌گرفته نظرات آنها نیز دیده می‌شود. به نظرم این امر می‌تواند به نوعی مشارکت آنها را جلب کند.
آینده بازار نفت را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟ به نظرتان احتمال بازگشت قیمت‌ها به ارقامی چون ۱۰۰ دلار و بالاتر در آینده نزدیک وجود دارد؟
این موضوع به عامل سومی که در ابتدای گفت‌وگو به آن اشاره کردم، بستگی دارد. اگر عامل سوم نیازمند این باشد که قیمت‌ها را در آن سطح ببیند، این اتفاق خواهد افتاد، کمااینکه در آن دوره که قیمت نفت به بالای ۱۰۰ دلار رسید هم ما می‌توانیم ثابت کنیم آن قیمت‌ها واقعا براساس عرضه و تقاضا نبود و آن نیازی بود که عامل سوم احساس می‌کرد. لذا این عامل سوم اگر نیاز داشته باشد، می‌تواند قیمت‌ها را به همان ارقام برگرداند کمااینکه در سطح فعلی قیمت‌ها هم با توجه به افزایش و مازاد عرضه‌ای که وجود دارد، به نظر نمی‌رسد قیمت‌ها در این سطحی هم که وجود دارد قیمت‌های واقعی باشد. قیمت‌های امروز هم نتیجه عملکرد همان عامل سوم است و اگر منافع عامل سوم ایجاب کند، قیمت‌ها می‌تواند به همان کانال ۱۰۰ دلار برگردد، اگرچه خیلی نمی‌توان مطمئن بود.
به‌عنوان سوال آخر می‌خواستم نظرتان را درباره نقش عربستان به‌عنوان یک کشور اوپکی و روسیه به‌عنوان یک کشور غیراوپکی بدانم. به نظرتان دبیرکلی اوپک از سوی عربستان چه تاثیراتی بر قیمت نفت خواهد داشت؟
قطعا اوپک نمی‌تواند قیمت نفت را تعیین کند، اما تصمیمات اوپک می‌تواند تا حدودی به قیمت جهانی نفت جهت دهد. قیمت نفت در خارج از اوپک تعیین می‌شود و تصمیمات اوپک تنها می‌تواند تا حدودی جهت‌دهنده باشد. لذا عربستان به‌عنوان یک قدرت بزرگ تولید‌کننده با توان بسیار زیاد برای مانور عملیات در جهت افزایش و کاهش عرضه مطرح است. طبیعتا این کشور می‌تواند به‌عنوان عامل مهمی در بخش عرضه در هدایت قیمت‌ها نقش داشته و به این روند کمک کند که خب این نقش، نقش پررنگی است و نمی‌توان منکر وجود آن شد.